maandag 28 juli 2008

Observaties in Engeland

De afgelopen twee weken heb ik doorgebracht in Yorkshire, Engeland. Andere mensen gaan naar Sitges of raften, maar ik bevond me met S. in het dorpje West Burton in het Wensleydale. De bedoeling was, zoals elk jaar, om het wandelen in de natuur te combineren met het maken van culturele uitstapjes, maar helaas blijkt het Engelse openbare vervoer in de dales niet onder te doen voor de inefficiëntie in de romaanse landen. Gelukkig hadden we de dvd-box van Brideshead revisited mee, zodat we ons elf afleveringen lang hebben kunnen vergapen aan al die prachtige acteurs. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat ik de tijd ook heb stukgeslagen met het minder cultureel correcte Heir hunters en Escape to the country (soms gepresenteerd door de niet te versmaden Alistair Appleton; zie voor zijn bijzondere levensloop http://en.wikipedia.org/wiki/Alistair_Appleton).
In het Wensleydale bevind je je op het klassieke Engelse platteland. Desalniettemin is er van stugheid niets te merken en is iedereen er uitermate vriendelijk, voorkomend en in voor een praatje. De perfecte soundtrack hierbij is de muziek van Kate Bush (Wuthering Heights, And dream of sheep, Under the ivy, Oh England, my lionheart, etc. Gek genoeg had ik die twee weken vooral het liedje 'How to be invisible' in mijn hoofd).
Maar Kate Bush is niet exemplarisch voor de gemiddelde Engelsman. In de grote stad woont vooral heel veel white trash. In geen enkel ander Europees land zijn er zoveel mensen die door hun dikte een karikatuur van zichzelf vormen. Voeg hieraan de slechte staat van het gemiddelde Engelse gebit toe en we kennen de boosdoener: de Engelsen zijn verzot op suiker (en op gember).

vrijdag 11 juli 2008

Een half uurtje Haagse gemeentepolitiek

Gisteren viel ik als kersverse Hagenaar toevallig in een live-uitzending van een debat van de Haagse gemeenteraad over de plannen van wethouder Marnix Norder om een hoogbouwproject te realiseren in Kijkduin. Daardoor hoorde ik een aantal gemeenteraadsleden spreken en bleek de slechte naam die de Haagse raad heeft, helaas op feiten te berusten. Ik denk dat de burgemeester, de in een fraai grijs pak met gele stropdas gestoken charmeur en causeur Jozias van Aartsen, de vergaderingen van de raad niet als het hoogtepunt van zijn baan beschouwt. Zowel de wethouder als de meeste raadsleden zijn niet in staat helder te formuleren en een inhoudelijk betoog af te steken. De wethouder bedient zich daarbij ook van de ene drogredenering na de andere, waardoor het verbazing wekt dat vrijwel niemand de intelligentie heeft (op Joris Wijsmuller van de Haagse stadspartij na) om hier doorheen te prikken. Ronduit stuitend was het gedrag van GroenLinks-raadslid Heleen Weening, die met het argument 'het is al 23.30' te beroerd was een kritische vraag te beantwoorden en op onderuitgezakte wijze steun verleende aan de plannen van de wethouder (je hoort nog eerder een VVD'er op lokaal niveau praten over kleinschaligheid en over bescherming van het stadsgezicht dan een GroenLinkser). Voeg daaraan het hautaine gekat van mw. Michels van de VVD en het geschmier van dhr. Pijl (fractievoorzitter van de SGP-ChristenUnie) toe en het wordt tijd om de televisie uit te zetten.

maandag 7 juli 2008

De frisheid van W.F. Hermans


Na een paar maanden geen tijd en rust gehad te hebben een langere tekst tot me te nemen, lees ik nu de roman 'Nooit meer slapen' (1966) van W.F. Hermans. Wat me opvalt is de frisheid, na 42 jaar, van Hermans' stijl, de prachtige metaforen die hij gebruikt (iets dat ook Gerard Reve opmerkt in de briefwisseling Verscheur deze brief! Ik vertel veel te veel en waar hij in Hermans zijn meerdere herkent) en de scherpe, soms filosofische observaties. Een fragment ter illustratie van het laatste:
"- Toch, wie een taal spreekt die zijn moedertaal niet is, die wordt naar beneden gedrukt, onherroepelijk. Waarom hebben gekoloniseerde volkeren zoals negers, indianen, enzovoort de reputatie gekregen dat ze zo kinderlijk zijn? Omdat zij gedwongen waren tegen hun meesters talen te spreken die zij niet goed kenden."
Daar zouden ze aan de universiteiten waar ze het Engels als voertaal willen invoeren hun voordeel mee moeten doen.
In een ander, langer fragment, doet Hermans uit de doeken hoe de fotografie de geboorte van de psychologie heeft veroorzaakt:
"Als je het mij vraagt zijn er drie belangrijke stadia in de geschiedenis van de mens.
In het eerste kende hij zijn eigen spiegelbeeld niet, evenmin als een dier dat kent. Laat een kat in een spiegel kijken en hij denkt dat het een raam is waarachter een andere kat staat. Blaast ertegen, loopt eromheen. Op den duur is hij niet meer geïnteresseerd; sommige katten tonen zelfs nooit enige belangstelling voor hun spiegelbeeld.
Zo zijn de eerste mensen ook geweest. Honderd procent subjectief. Een 'ik' dat zich vragen kon stellen over een 'zelf' bestond niet.
Tweede stadium: Narcissus ontdekt het spiegelbeeld. Niet Prometheus die het vuur ontdekte is de grootste geleerde van de Oudheid, maar Narcissus. Voor het eerst ziet 'ik' zich 'zelf'. Psychologie was in dit stadium een overbodige wetenschap, want de mens was voor zichzelf wat hij was, namelijk zijn spiegelbeeld. Hij kon ervan houden of niet, maar hij werd niet door zichzelf verraden. Ik en zelf waren symmetrisch, elkaars spiegelbeeld, meer niet. Wij liegen en het spiegelbeeld liegt met ons mee. Pas in het derde stadium hebben wij de genadeslag van de waarheid gekregen.
Het derde stadium begint met de uitvinding van de fotografie. Hoe dikwijls gebeurt het dat er een pasfoto van ons gemaakt wordt waarvan wij evenveel houden als van ons spiegelbeeld? Hoogst zelden! Voordien, als iemand zijn portret liet schilderen en het beviel hem niet, kon hij de schuld aan de schilder geven. Maar de camera, weten wij, kan niet liegen. En zo kom je in de loop van de jaren, via talloze foto's, erachter dat je meestal niet jezelf bent, niet symmetrisch met jezelf, maar dat je het grootste deel van je leven in een aantal vreemde incarnaties bestaat voor welke je alle verantwoordelijkheid van de hand zou wijzen als je kon.
De angst dat andere mensen hem zien zoals hij is op die foto's die hij niet kan endosseren, dat ze hem misschien nooit zien zoals het spiegelbeeld waarvan hij houdt, heeft de menselijke individu versplinterd tot een groep die uit een generaal plus een bende muitende soldaten bestaat. Een Ik dat iets wil zijn - en een aantal schijngestalten die het Ik onophoudelijk afvallen. Dat is het derde stadium: het voordien vrij zeldzame twijfelen aan zichzelf, laait op tot radeloosheid.
De psychologie komt tot bloei."
Wie de moeite heeft genomen het fragment tot het eind uit te lezen, zal met mij eens zijn dat de Nobelprijs postuum aan Hermans toegekend moet worden.

De laatste roker



Sinds 1 per juli 2008 het rookverbod in horecagelegenheden is ingegaan, staat W.F. Hermans' verhalenbundel 'De laatste roker' (1991) weer sterk in de belangstelling. Ik heb het boek niet in de kast staan, maar herinner me dat Hermans voorspelde dat oudjes die stug door bleef roken, in de toekomst opgepakt zouden worden, in busjes opgesloten en afgevoerd. Waar Hermans zich toen nog van de stijlvorm van de hyperbool bediende, komt zijn toekomstvisioen zeventien jaar later aardig in de buurt van de realiteit. Toch is het wel plezierig: als er niet gerookt mag worden kom je als ex-roker ook niet in de verleiding (want roken is een verslaving waar je mijns inziens nooit helemaal van afkomt) en 's avonds ga je na een avond café- of restaurantbezoek weer met frisse kleren naar huis. Het blijft echter jammer dat de romantiek van het roken de afgelopen jaren geofferd is aan een gezondheidscultus die voor het laatst zijn hoogtepunt beleefde in de jaren '30.

The winner takes it all

Het Spaans en de Spanjaarden beginnen steeds meer terrein te winnen in Europa. Was Spanje jarenlang de meest populaire vakantiebestemming, nu wordt ook het Spaans ingevoerd op veel middelbare scholen (veelal ten koste van de klassiekere cultuurtalen Frans en Duits) en om de landslide compleet te maken wint Spanje het EK voetbal en wordt Roger Federer verslagen door Rafaël Nadal. Laatste bericht: Nu is ook de Tour de France gewonnen door een Spanjaard.